श्रीमद्भागवत महापुराण
तृतीय स्कंधः - चतुर्दशोऽध्यायः
श्रीशुक उवाच ।
(इन्द्रवज्रा)
निशम्य कौषारविणोपवर्णितां
हरेः कथां कारणसूकरात्मनः ।
पुनः स पप्रच्छ तमुद्यताञ्जलिः
न चातितृप्तो विदुरो धृतव्रतः ॥ १ ॥
श्रीशुकदेवजीले भन्नुभयो —
राजन! प्रयोजन वस संगुर वनेका श्रीहरिको कथाको बारेमा मैत्रेयजीको मुखबाट सुनेर पनि भक्ति ब्रतधारी विदुरजीलाई पूर्ण तृप्ति भएन अनि उनले फेरी हात जोडेर भने ।।१।।
विदुर उवाच ।
(अनुष्टुप)
तेनैव तु मुनिश्रेष्ठ हरिणा यज्ञमूर्तिना ।
आदिदैत्यो हिरण्याक्षो हत इत्यनुशुश्रुम ॥ २ ॥
विदुरजीले भने—
हे मुनिवर! मैले यो कुरा हजूरको मुख बाट अहिले सुनेकि आदि दैत्य हिराण्याक्षलाई भगवानले मार्नुभएको थियो ।।२।।
तस्य चोद्धरतः क्षौणीं स्वदंष्ट्राग्रेण लीलया ।
दैत्यराजस्य च ब्रह्मन् कस्माद् हेतोरभून्मृधः ॥ ३ ॥
हे ब्रह्मन्! जुनसमय भगवानले आफ्नो लीलाले दाह्रामा राखेर पृथ्वीलाई जलबाट निकाल्नु भएको थियो त्यस समयमा उहाँको दैत्यराजसंग मुठभेड के कारणले भयो ? ।।३।।
मैत्रेय उवाच ।
साधु वीर त्वया पृष्टं अवतारकथां हरेः ।
यत्त्वं पृच्छसि मर्त्यानां मृत्युपाशविशातनीम् ॥ ४ ॥
मैत्रेयजीले भने—
विदुरजी तिम्रो प्रश्न धेरै उत्तम छ । किनकि तिमी श्रीहरिको अवतार कथाको बारेमा नै सोधिरहेका छौ जुन मनुस्यको मृत्यु पाशलाई छेदन गर्ने वाला हो ।।४।।
ययोत्तानपदः पुत्रो मुनिना गीतयार्भकः ।
मृत्योः कृत्वैव मूर्ध्न्यङ्घ्रिं आरुरोह हरेः पदम् ॥ ५ ॥
हेर उत्तानपादका छोरा ध्रुव बालककालमा नारदबाट सुनेको हरिकथाको प्रभावले नै मृत्युलाई टाउकोमा राखेर भगवानको परम पद प्राप्त गरेका थिए ।।५।।
अथात्रापीतिहासोऽयं श्रुतो मे वर्णितः पुरा ।
ब्रह्मणा देवदेवेन देवानां अनुपृच्छताम् ॥ ६ ॥
पूर्वकालमा एकपटक वराह भगवान् र हिराण्यक्षको युध्दको विषयमा देवताहरूले प्रश्न गर्दा देव देव व्रम्हाजीले यो इतिहाँस सुनाउनुभएको थियो त्यहि परंपरा हुदै मैले सुनेको हुं ।।६।।
दितिर्दाक्षायणी क्षत्तः मारीचं कश्यपं पतिम् ।
अपत्यकामा चकमे सन्ध्यायां हृच्छयार्दिता ॥ ७ ॥
विदुरजी! एकपटक दक्षकी पुत्री दितिले पुत्र प्राप्तिको इच्छाले कामातुर भएर सन्धाकालको समयमा आफ्ना पति मरिचिका छोरा कस्यपजी संग प्रार्थना गरिन ।।७।।
इष्ट्वाग्निजिह्वं पयसा पुरुषं यजुषां पतिम् ।
निम्लोचत्यर्क आसीनं अग्न्यगारे समाहितम् ॥ ८ ॥
त्यस समय कस्यपजी खीरको आहुति द्वारा अग्नि नै जिह्वा भएका भगवान् यज्ञपतिको आराधना गरेर सुर्यास्तको समय अग्निशालमा ध्यानास्थ भएर बसेका थिए ।।८।।
दितिरुवाच ।
एष मां त्वत्कृते विद्वन् काम आत्तशरासनः ।
दुनोति दीनां विक्रम्य रम्भामिव मतङ्गजः ॥ ९ ॥
दितिले भनिन—
हे विद्वन्! मतवाला हात्ती जसरी केराको वृक्षलाई ध्वस्त पारेर फाँड्छ त्यसै गरीयो धनुर्धरी कामदेवले पनि म अवला माथि आक्रमण गरेर तपाई सित संसर्गका लागि वचैन गरिरहेको छ ।।९।।
तद्भवान् दह्यमानायां सपत्नीनां समृद्धिभिः ।
प्रजावतीनां भद्रं ते मय्यायुङ्क्तामनुग्रहम् ॥ १० ॥
सौताहरूले छोराहरुको कारण सुख पाएको देख्दा मेरो चित्त कुडिरहेछ त्यसैले पुत्र प्रदान गनै हजूर म माथि अनुग्रह गर्नुहोस, हजूरको कल्याण होस ।।१०।।
भर्तर्याप्तोरुमानानां लोकानाविशते यशः ।
पतिर्भवद्विधो यासां प्रजया ननु जायते ॥ ११ ॥
जस्को गर्भबाट हजूर जस्तो पति पुत्ररूपले उत्पन्न हुन्छन् त्यहि स्त्री आफ्नो पति संग सम्मानित हुन्छे । उनको सुयश संसारको सबैतिर फैलने छ ।।११।।
पुरा पिता नो भगवान् दक्षो दुहितृवत्सलः ।
कं वृणीत वरं वत्सा इत्यपृच्छत नः पृथक् ॥ १२ ॥
हाम्रो पिता दक्षले आफ्नी छोरीहरू प्रति धेरै स्नेह थियो । एकपटक वहाँले हामी सबैलाई छुट्टा छुट्टै बोलाएर सोध्नुभयो कि तिमी कसलाई पति बनाउन चाहान्छ्यौ ।।१२।।
स विदित्वात्मजानां नो भावं सन्तानभावनः ।
त्रयोदशाददात्तासां यास्ते शीलमनुव्रताः ॥ १३ ॥
वहाँ हाम्रा पिताजी आफ्नो सन्तानको बारेमा सबैप्रकारको चिन्ता लिनुहुन्थ्यो । त्यसैले हाम्रो भाव जानेर तापाईको गुण स्वभावका कारण हामी तेहै्र वटी छोरीहरूलाइ तपाई संग बिवाह गरिदिनु भयो ।।१३।।
अथ मे कुरु कल्याण कामं कञ्जविलोचन ।
आर्तोपसर्पणं भूमन् अमोघं हि महीयसि ॥ १४ ॥
त्यसैले हे मंगलमुर्ते! हे कमलनयन! हजूरले मेरो इच्छा पूर्ण गरिदिनुहवस । किनकि हे भूमन! हजूरजस्तो महापुरुषका साथ दीन दुःखीले आउनु निस्फल हुदैन ।।१४।।
इति तां वीर मारीचः कृपणां बहुभाषिणीम् ।
प्रत्याहानुनयन् वाचा प्रवृद्धानङ्गकश्मलाम् ॥ १५ ॥
विदुरजी!
दिति कामवेगको वेगले अत्यन्त वचैन भएकी थिइन । यसरी धेरै कुरा बनाएर दीन हुदै कस्यपजी संग प्रार्थना गरिन । अनि कस्यपले उनलाई मधुर वाणीमा सम्झाउदै भने ।।१५।।
एष तेऽहं विधास्यामि प्रियं भीरु यदिच्छसि ।
तस्याः कामं न कः कुर्यात् सिद्धिस्त्रैवर्गिकी यतः ॥ १६ ॥
भीरु! तिम्रो इच्छा अनुसारको कामना अवस्य गर्नेछु जसद्वारा अर्थ, धर्म, र काम यी तीनैकुराको सिध्दि हुन्छ । आफ्नी यस्ती पत्नीको कामना कस्ले पूर्ण गर्दैन ।।१६।।
सर्वाश्रमानुपादाय स्वाश्रमेण कलत्रवान् ।
व्यसनार्णवमत्येति जलयानैर्यथार्णवम् ॥ १७ ॥
जसरी जहाजमा चढेर मानिस महासागर पार गर्दछ त्यसैगरी गृहास्थमी अरू आश्रमीलाई आश्रय दिएर आफ्नो आश्रमद्वारा स्वयं पनि दुःख समुद्रबाट पार हुन्छन ।।१७।।
यामाहुरात्मनो ह्यर्धं श्रेयस्कामस्य मानिनि ।
यस्यां स्वधुरमध्यस्य पुमांश्चरति विज्वरः ॥ १८ ॥
मानिनी! स्त्रीलाई ता धर्म, अर्थ, र काम तीन प्रकारका पुरुषार्थको कामना भएको पुरुषको आधा अंग भनिएको छ । उनीमा नै आफ्नो गृहस्थिको भार सुम्पेर पुरुष निश्चित्त भएर हिड्दछन ।।१८।।
यामाश्रित्येन्द्रियारातीन् दुर्जयानितराश्रमैः ।
वयं जयेम हेलाभिः दस्यून् दुर्गपतिर्यथा ॥ १९ ॥
इन्द्रियरूप सत्रु अन्य आश्रमीहरूका लागि अत्यन्त दुर्जन हुन, तर जसरी लुट्न आएका सत्रुलाई किल्लाका स्वामीले सजिलैले आफ्नो अधिनमा लिन्छ त्यसै गरी म आफ्नो विवहिता पत्नीको आश्रय लिएर यस इन्द्रियरूप सत्रुलाई सजिलै जित्दछु ।।१९।।
न वयं प्रभवस्तां त्वां अनुकर्तुं गृहेश्वरि ।
अप्यायुषा वा कार्त्स्न्येन ये चान्ये गुणगृध्नवः ॥ २० ॥
गृहेश्वरी! तिमी जस्ती भार्याको उपकारको वदला त म अथवा अरू कुनै पनि गुणग्राहि पुरुषले आफ्नो सबै उमेरमा अथवा जन्मान्तरमा पूर्णरूपमा चुक्ता गर्न सक्तैन ।।२०।।
अथापि काममेतं ते प्रजात्यै करवाण्यलम् ।
यथा मां नातिरोचन्ति मुहूर्तं प्रतिपालय ॥ २१ ॥
त्यसै गरी तिम्रो यो सन्तान प्राप्ति इच्छालाई यथाशक्य अवस्य पुर्ण गर्दछु तर तिमी एक मुहुर्त पर्ख, जसबाट लोकले मेरो निन्दा गर्न नपाउन । ।२१।।
एषा घोरतमा वेला घोराणां घोरदर्शना ।
चरन्ति यस्यां भूतानि भूतेशानुचराणि ह ॥ २२ ॥
यो अत्यन्त घोर समय राक्षसादि घोर जीवको हो र देख्दामा पनि भयानक डरलाग्दो छ । यसमा भगवान् भूतनाथको गण, भूतप्रेतादि घुमिरहेका हुन्छन् ।।२२।।
एतस्यां साध्वि सन्ध्यायां भगवान् भूतभावनः ।
परीतो भूतपर्षद्भिः वृषेणाटति भूतराट् ॥ २३ ॥
हे सध्वि! यस सन्ध्याकालमा भूतभावन भूतपति भगवान् शंकर आफ्नो गण भूतप्रतादिलाई साथै लिएर साँढे माथि चढेर डुल्नुहुन्छ ।।२३।।
(इन्द्रवज्रा)
श्मशानचक्रानिलधूलिधूम्र
विकीर्णविद्योतजटाकलापः ।
भस्मावगुण्ठामलरुक्मदेहो
देवस्त्रिभिः पश्यति देवरस्ते ॥ २४ ॥
जस्को जटाजुट स्मसान स्मशान भूमिबाट उठेको हावाको धक्काले उडाएको धुलोले धुलाम्मे भएर चम्किरहेको छ । तथा जस्को सुवर्ण कान्तिमय गोरो शरीरमा खरानी लगाईएको छ । वहाँ तिम्रो देवर महादेव आफ्नो सूर्य, चन्द्रमा र अग्निरूप तीन नेत्रले सबैकुरा देख्नु हुन्छ ।।२४।।
न यस्य लोके स्वजनः परो वा
नात्यादृतो नोत कश्चिद्विगर्ह्यः ।
वयं व्रतैर्यत् चरणापविद्धां
आशास्महेऽजां बत भुक्तभोगाम् ॥ २५ ॥
संसारमा उनको आफ्नो अथवा पराई भन्ने केहिपनि छैनन । न वा कुनै धेरै आदरणीय वा न कुनै निन्दित नै छन । हामीहरू त अनेक प्रकारको ब्रतको पालना गरेर उनको मायालाई ग्रहण गर्न खोज्दछौं जसलाई भागेर लात मार्नु भयो ।।२५।।
यस्यानवद्याचरितं मनीषिणो
गृणन्त्यविद्यापटलं बिभित्सवः ।
निरस्तसाम्यातिशयोऽपि यत्स्वयं
पिशाचचर्यामचरद्गतिः सताम् ॥ २६ ॥
विवेकि पुरुष अविद्याको आवरण हटाउने इच्छाले उनको निर्मल चरित्रको गान गर्दछन । उनी भन्दा बढि त के कुरा उनी समानका पनि अरु कोहि छैनन । उनी सम्म त केवल सन्तपुरुषको नाम मात्र पुग्दछ । यी सबै हुदाहुदै पनि उनी स्वयं पिशाच झैं आचरण गर्दछन् ।।२६।।
हसन्ति यस्याचरितं हि दुर्भगाः
स्वात्मन् रतस्याविदुषः समीहितम् ।
यैर्वस्त्रमाल्याभरणानुलेपनैः
श्वभोजनं स्वात्मतयोपलालितम् ॥ २७ ॥
यो नर शरीर कुकुरको आहारा हो । जो अविवेकि पुरुष आत्मा मानेर कपडा, गहना, माला र चन्दनादिले यसलाई सजाउने सजाउने गर्दछन हो त्यो अभागी नै आत्माराम भगवान् शंकरको आचरण देखेर हाँस्दछ ।।२७।।
ब्रह्मादयो यत्कृतसेतुपाला
यत्कारणं विश्वमिदं च माया ।
आज्ञाकरी यस्य पिशाचचर्या
अहो विभूम्नश्चरितं विडम्बनम् ॥ २८ ॥
हामीहरूत के ब्रह्मादि लोकपालहरू समेत उनैले बनाएको धर्मको मर्यादाको पालन गर्दछन । त्यहि नै यस विश्वको अधिष्ठान हो र यो माया पनि उनैको अनुसरण गर्दछिन। । त्यसै हुनाले पनि उनी प्रेतको जस्तो आचरण गर्दछन । अहो! वहाँ जगदव्यापक प्रभुको यस्तो चरित्र अद्भुत लीला मात्र हो ।।२८।।
मैत्रेय उवाच ।
(अनुष्टुप)
सैवं संविदिते भर्त्रा मन्मथोन् मथितेन्द्रिया ।
जग्राह वासो ब्रह्मर्षेः वृषलीव गतत्रपा ॥ २९ ॥
मैत्रेयजीले भने—
पतिले यस प्रकार संझाउँदा पनि कामातुर दितिले वेश्याको समान निर्लज्ज भएर ब्रह्मर्षि कश्यपजीको कपडा समाइन ।।२९।।
स विदित्वाथ भार्यायाः तं निर्बन्धं विकर्मणि ।
नत्वा दिष्टाय रहसि तयाथोपविवेश हि ॥ ३० ॥
अनि कश्यपजीले त्यो निन्दित कर्मलाई आफ्नो श्रीमतीको ठुलो आग्रह देखेर दैवलाई नमस्कार गरे र एकान्तमा उनका साथ समागम गरे ।।३१।।
अथोपस्पृश्य सलिलं प्राणानायम्य वाग्यतः ।
ध्यायन् जजाप विरजं ब्रह्म ज्योतिः सनातनम् ॥ ३१ ॥
त्यसपछि जलमा स्नान गरे अनि प्राण र वायुलाई संयम गरेर विशुध्द ज्योतिर्मय सनातन ब्रह्मको ध्यान गर्दै उनको जप गर्नलागे ।।३२।।
दितिस्तु व्रीडिता तेन कर्मावद्येन भारत ।
उपसङ्गम्य विप्रर्षिं अधोमुख्यभ्यभाषत ॥ ३२ ॥
दितिलाई त्यो निन्दित कर्मले गर्दा लाज भयो र कस्यपजीको नजिकमा गएर टाउको निहुराएर भन्न लागिन ।
दितिरुवाच ।
न मे गर्भमिमं ब्रह्मन् भूतानां ऋषभोऽवधीत् ।
रुद्रः पतिर्हि भूतानां यस्याकरवमंहसम् ॥ ३३ ॥
दितिले भनिन्—
ब्रह्मन्! भगवान् रुद्र भूतहरूको स्वामी हुनुहुन्छ मैले वहाँको अपराध गरे तर ती भूतश्रेष्ठले मेरो गर्भलाई नष्ट नगरुन ।।३३।।
नमो रुद्राय महते देवायोग्राय मीढुषे ।
शिवाय न्यस्तदण्डाय धृतदण्डाय मन्यवे ॥ ३४ ॥
वहाँ उग्र एवं प्रभावशाली रुद्ररूप महादेवलाई नमस्कार गर्दछु । वहाँ सत्पुरुषका लागि कल्याणकारी तथा दण्ड दिने भावनाले रहित हुनुहुन्छ तर दुष्टकालागि क्रोधमुर्ति दण्ड दिने हुनुहुन्छ ।।३४।।
स नः प्रसीदतां भामो भगवानुर्वनुग्रहः ।
व्याधस्याप्यनुकम्प्यानां स्त्रीणां देवः सतीपतिः ॥ ३५ ॥
हामी स्त्रीहरूलाई ता ब्याधाले पनि दया गर्दछन् फेरी वहाँ सती पति त मेरी वहिनी ज्वाई एवं परम कृपालु हुनुहुन्छ त्यसैले म माथि प्रसन्न हुनुहुनेछ ।।३५।।
मैत्रेय उवाच ।
स्वसर्गस्याशिषं लोक्यां आशासानां प्रवेपतीम् ।
निवृत्तसन्ध्यानियमो भार्यामाह प्रजापतिः ॥ ३६ ॥
मैत्रेयजीले भने—
विदुरजी! प्रजापति कस्यपले सायंकालिन सन्ध्याबन्धनादि कर्मबाट निवृत्त भएर देखे कि दिति थरथर काम्दै आफ्नो सन्ताको लौकिक र परलौकिक उन्नतीका लागि प्रार्थना गरिरहेकी थिइन अनि उनले भने ।।३६।।
कश्यप उवाच ।
अप्रायत्यादात्मनस्ते दोषान्मौहूर्तिकादुत ।
मन्निदेशातिचारेण देवानां चातिहेलनात् ॥ ३७ ॥
कश्यपजीले भने—
तिम्रो चित्त कामवासनाले मलिन थियो, त्यो समय ठिक पनि थिएन । तिमीले मेरो कुरापनि मानिनौ र देवताहरूको पनि अवहेलना ग¥यौ ।।३७।।
भविष्यतस्तवाभद्रौ अभद्रे जाठराधमौ ।
लोकान्सपालांस्त्रींश्चण्डि मुहुराक्रन्दयिष्यतः ॥ ३८ ॥
हे चण्डि! तिम्रो कोखबाट दुईवटा धेरै अमङ्गलमय र अधर्मी पुत्र उत्पन्न हुन्छन र उनीहरूले पटक पटक सम्पूर्ण लोक र लोकपालहरूलाई अत्याचार गरेर दुःख दिनेछन ।।३८।।
प्राणिनां हन्यमानानां दीनानां अकृतागसाम् ।
स्त्रीणां निगृह्यमाणानां कोपितेषु महात्मसु ॥ ३९ ॥
जव उनीहरूको हातबाट धरै निरापराधि प्राणीहरू मर्नेछन्, स्त्रीहरू माथि अत्याचार बढ्नेछ, महात्माहरूलाई दुःख दिन लाग्नेछन ।।३९।।
तदा विश्वेश्वरः क्रुद्धो भगवान् लोकभावनः ।
हनिष्यत्यवतीर्यासौ यथाद्रीन् शतपर्वधृक् ॥ ४० ॥
त्यस समयमा सम्पूर्ण लोकको रक्षा गर्ने श्री जगदिश्वर कुपित भएर अवतार लिनुहुनेछ र इन्द्रले जसरी पर्वतलाई दमन गर्दछन त्यसै गरी उनीहरूको वध गर्नेछन ।।४०।।
दितिरुवाच ।
वधं भगवता साक्षान् सुनाभोदारबाहुना ।
आशासे पुत्रयोर्मह्यं मा क्रुद्धाद्ब्राह्मणाद् विभो ॥ ४१ ॥
दितिले भनिन्—
प्रभो म पनि यहि चाहान्छु कि यदि मेरा छोराहरूको बध हुन्छ भने साक्षात भगवान् चक्रपाणिको हात बाटै होस । कुपित ब्राह्मणको श्रापका कारण नहोस ।।४१।।
न ब्रह्मदण्डदग्धस्य न भूतभयदस्य च ।
नारकाश्चानुगृह्णन्ति यां यां योनिमसौ गतः ॥ ४२ ॥
जो जीव ब्राह्मणको श्रापले दग्ध भएका अथवा प्राणीहरूलाई भय दिने वाला हुन्छ त्यो जुनसुकै योनिमा जाओस उसलाई नरकका जीवले दया गर्दैनन ।।४२।।
कश्यप उवाच ।
कृतशोकानुतापेन सद्यः प्रत्यवमर्शनात् ।
भगवत्युरुमानाच्च भवे मय्यपि चादरात् ॥ ४३ ॥
कश्यपले भने–
देवी! तिमीले आफुले गरेको कुकर्मको शोक र पश्चाताप ग¥यौ, तिमीलाई चाडै नै उचित र अनुचित विचार पनि भयो तथा भगवान् विष्णु, शिव र म प्रति पनि तिमीले धेरै आदर ग¥यौ ।।४३।।
पुत्रस्यैव च पुत्राणां भवितैकः सतां मतः ।
गास्यन्ति यद्यशः शुद्धं भगवद्यशसा समम् ॥ ४४ ॥
त्यसैले तिम्रो एउटा छोराको चारवटा छोरा मध्दे एउटा चाँहि यस्तो हुनेछ जसलाई सत्पुरुषले पनि मान्दछन र उसको पवित्र यसको बारेमा भक्तजन भगवानको गुणका साथ गान गर्दछन ।।४३।।
योगैर्हेमेव दुर्वर्णं भावयिष्यन्ति साधवः ।
निर्वैरादिभिरात्मानं यच्छीलमनुवर्तितुम् ॥ ४५ ॥
जसरी खोटो सुनलाई पटक पटक तताएर सुध्द गरिन्छ त्यसै गरी साधुहरू उसको स्वभावको अनुकरण गर्नका लागि निर्वैरता आदि उपायबाट आफ्नो अन्तःकरणलाई सुध्द गर्दछन ।।४५।।
यत्प्रसादादिदं विश्वं प्रसीदति यदात्मकम् ।
स स्वदृग्भगवान् यस्य तोष्यतेऽनन्यया दृशा ॥ ४६ ॥
जस्को कृपाले वहाँकै स्वरूपभूत यो जगतको अभिनन्दित हुन्छ, वहाँ स्वयंप्रकाश भगवान् पनि उसको अत्यन्त भक्तिबाट सन्तुष्ट हुनुहुनेछ ।।४६।।
(इन्द्रवज्रा)
स वै महाभागवतो महात्मा
महानुभावो महतां महिष्ठः ।
प्रवृद्धभक्त्या ह्यनुभाविताशये
निवेश्य वैकुण्ठमिमं विहास्यति ॥ ४७ ॥
दिति! यो बालक वडा भगवद्भक्त उदार हृदय, प्रभावशाली र महान पुरुषको पनि पुज्य हुन्छ तथा बढेको भक्तिभावले विशुध्द र भावान्वित भएर अन्तःकरणमा श्री भगवान् लाई स्थापित गरेर देहाभिमानलाई त्याग्दछ ।।४७।।
अलम्पटः शीलधरो गुणाकरो
हृष्टः परर्ध्या व्यथितो दुःखितेषु ।
अभूतशत्रुर्जगतः शोकहर्ता
नैदाघिकं तापमिवोडुराजः ॥ ४८ ॥
उ विषयमा अनाशक्त, शीलवान, गुणको भण्डार तथा अरुको समृध्दिमा सुख र दुःखमा दुःख मान्नेवाला हुन्छ । उसको कुनैपनि सत्रु हुदैनन । जसरी चन्द्रमाले गृष्मऋतुको ताप हर्दछन त्यसरी नै उसले संसारको शोकलाई शान्त गराउने हुन्छ ।।४८।।
अन्तर्बहिश्चामलमब्जनेत्रं
स्वपूरुषेच्छानुगृहीतरूपम् ।
पौत्रस्तव श्रीललनाललामं
द्रष्टा स्फुरत्कुण्डलमण्डिताननम् ॥ ४९ ॥
जो यस ससारको वाहिर भित्र सबैतिर विराजमान छन, आफ्नो भक्तको इच्छा अनुसार समय समयमा मंगल विग्रह प्रकट गर्दछन् र लक्ष्मीरूप लावण्य मुर्ति ललना को समेत शोभा बढाउने हुन्छ तथा जस्को मुखमण्डल झलमलाईरहेको कुण्डलहरूबाट सुशोभित छ उनै पवित्र कमलनयन श्रीहरिको तिम्रो नातिले प्रत्यक्ष दर्शन गर्नेछ ।।४९।।
मैत्रेय उवाच ।
(अनुष्टुप)
श्रुत्वा भागवतं पौत्रं अमोदत दितिर्भृशम् ।
पुत्रयोश्च वधं कृष्णाद् विदित्वाऽऽसीन् महामनाः ॥ ५० ॥
मैत्रेयजीले भने—
विदुरजी! दितिले जव सुनिन कि मेरो नाति भगवानको भक्त हुनेछ त्यसपछि उनीलार्इ धेरै आनन्द लाग्यो । मेरो छोरा भगवानको हातबाट मर्ने छ भनेर उनीलाई अझबढि उत्साह भयो ।।५०।।
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां
तृतीयस्कन्धे दितिकश्यपसंवादे चतुर्दशोऽध्यायः ॥ १४ ॥
